Biznesowy labirynt. 5 sposobów na wydostanie się z pułapki kosztów utopionych

Czym są koszty utopione

Efekt kosztów utopionych to sytuacja, w której ludzie zbyt kurczowo trzymają się swo­ich pierwotnych decyzji, nawet gdy docierają do nich sy­gnały, że są one niewłaściwe, a częstokroć – niekorzystne.

Dzieje się tak, gdy poniesione zostały duże koszty lub decyzja wiązała się ze znacznym wysiłkiem. Osoba – w akcie desperacji? – nakłada sobie tzw. kajdany kosztów utopionych i licząc, że sytuacja ulegnie zmianie, brnie dalej w coś, co z góry skazane jest na porażkę.

Badania prowadzone przez noblistę – Richarda Thalera –doprowa­dziły do postawienia następujących hipotez dotyczących efektu kosztów utopionych:

1. Im wyższy jest poziom poniesionych wcześniej kosztów, tym więcej wysiłku i czasu poświęca się na „ratowanie” projektu.
2. Za mniej bolesne uznaje się zawieszenie projektu niż rezygnację z niego.
3. Wraz z upływem czasu projekt jest w końcu uzna­wany za w pełni zamortyzowany i anulowany, nie­zależnie od wysokości poniesionych kosztów

Sposoby na zminimalizowanie skutków kosztów utopionych

Pamiętaj – efekt kosztów utopionych to naturalne zjawisko psychologiczne. Człowiek nie jest istotą racjonalną, raczej racjonalizującą swoje częstokroć irracjonalne decyzje. Próba całkowitego wykluczenia tego efektu z Twojego życia najpewniej skończy się porażką. Dlatego poniżej znajdziesz 5 sposobów, które mają na celu zwiększenie Twojej samoświadomości i zminimalizowanie skutków kosztów utopionych – to da Ci znaczące efekty w porównaniu do konkurencji, która robi w tym kierunku mniej lub zupełnie nic.

1. Zrób dokładną analizę przedprojektową

Pierwszym krokiem do uniknięcia kosztów utopionych jest dokładna analiza przed rozpoczęciem projektu lub inwestycji. Zastanów się, czy projekt jest zgodny z Twoją strategią biznesową i czy ma realne szanse na sukces. Przeprowadź badania rynku i konkurencji, aby ocenić potencjał projektu. Więcej o analizie biznesowej pisałem w artykule W jaki sposób analizować w biznesie, żeby tworzyć strategie na solidnych fundamentach.

2. Ustalaj jasne cele

Kolejnym kluczowym krokiem jest wyraźne określenie celów projektu lub inwestycji. Postaw sobie pytania: co chcesz osiągnąć?; jakie korzyści ma to przynieść Twojej firmie? Jasno określone cele pomogą Ci uniknąć rozpraszania się i pozwolą skoncentrować na najważniejszych aspektach. Dzięki nim ocenisz obiektywnie, czy projekt realizuje swoje założenia czarno na białym, bez naginania rzeczywistości i racjonalizacji. O tym, jak wyznaczać cele strategiczne, pisałem w artykule 4 aspekty zaniedbywane w trakcie wyznaczania celów biznesowych.

3. Monitoruj postępy cyklicznie

Regularne monitorowanie postępu projektu to klucz do unikania kosztów utopionych. Ustalaj wskaźniki wydajności i śledź, czy projekt realizuje się zgodnie z planem. Jeśli pojawiają się problemy, reaguj szybko i podejmuj działania korygujące. Prościej jest oceniać postępy, gdy korzystamy z takich rozwiązań jak OKR-y, o których pisałem w artykule o wyznaczaniu celów.

4. Miej obiektywnych doradców

Najprościej wpaść w pułapkę kosztów utopionych, gdy samodzielnie oceniamy status realizacji i efektywność naszych projektów. Samodzielnie, czyli sami – zarówno jednostkowo, jak i jako zespół, który jest odpowiedzialny za projekt. Właśnie dlatego dobrze jest korzystać z opinii zewnętrznych zespołów lub ekspertów, takich jak konsultanci i mentorzy, którzy będą potrafili obiektywnie ocenić miejsce, w którym znajduje się nasze przedsięwzięcie.

5. Wyciągaj wnioski z wcześniejszych projektów

Jak wspominałem, kompletne wykluczenie tego efektu z naszego życia jest praktycznie niemożliwe. Dlatego skoro i tak te koszty poniesiesz, to naucz się zauważać sytuacje, które je generują. Wyciągaj z nich wnioski, rób notatki i analizuj je w celu zauważenia powtarzających się schematów. Następnie planuj zmiany i działania zapobiegawcze na poczet kolejnych projektów.

Podsumowanie

Koszty utopione to pułapka, która może zagrozić każdej firmie. Jednak z odpowiednim podejściem i planem działania można częściej unikać tego zjawiska lub zminimalizować jego skutki. Opisane metody pomogą Ci ochronić firmę przed kajdanami kosztów utopionych i zwiększyć Twoje zyski. Najważniejsze to zacząć zauważać tego typu sytuacje i stopniowo wdrażać działania zaradcze, żeby kosztowały Cię w przyszłości jak najmniej.